DEHB çoğu zaman yalnızca çocukluk çağıyla ilişkilendirilir; oysa milyonlarca insan için bu durum yetişkinlikte de devam eden, karmaşık ve çoğu zaman yanlış anlaşılan bir nörogelişimsel bozukluktur. Yetişkin DEHB yalnızca “dikkatsizlik” değil; iş, ilişkiler ve ruh sağlığı gibi pek çok alanı etkileyen bir yaşam biçimi sorunudur.
1. Bu Sadece “Bir Dönem” Değil
Araştırmalar, DEHB’nin çoğu bireyde yetişkinliğe kadar sürdüğünü göstermektedir. Shaw ve ark. (2012), tedavi edilmemiş DEHB’nin dokuz yaşam alanında kalıcı olumsuz sonuçlar doğurduğunu, tedavinin bu etkileri azaltsa da “normalleştirmediğini” ortaya koymuştur. Yani DEHB tedaviyle kontrol altına alınabilir, ancak tamamen ortadan kalkmaz.
2. Hiperaktivite Değişir, Kaybolmaz
Yetişkinlerde hiperaktivite dışsal değil, içsel bir hal alır: bitmeyen düşünceler, huzursuzluk, “içten motor gibi çalışmak”. Bu görünmez hiperaktivite nedeniyle birçok yetişkin belirtilerini “maskeleme” eğilimindedir; dışarıdan düzenli görünürler ama içsel yorgunluk yaşarlar.
3. Dikkat Sorunu Kadar Önemli Bir Belirti: Duygusal Düzensizlik
DEHB’de sıkça gözden kaçan temel özelliklerden biri duygusal dengesizliktir: düşük hayal kırıklığı toleransı, ani öfke ve ruhsal dalgalanmalar. DSM-5’te ana tanı ölçütü olmaması, bu özelliğin çoğu zaman göz ardı edilmesine yol açar.
4. DEHB mi, Anksiyete mi?
Yetişkin DEHB çoğu zaman anksiyete, depresyon veya bipolar bozuklukla karıştırılır. “Rahatlayamama” ya da “sürekli hareket halinde olma” gibi belirtiler yanlış yorumlanabilir. Bu da birçok yetişkinin tanı sürecinde kendini ciddiye alınmamış hissetmesine neden olur.
5. Reçetenin Ötesinde: Beceriler Tedavinin Kalbinde
İlaç tedavisi DEHB yönetiminde etkili olsa da tek çözüm değildir. En iyi sonuçlar ilaç, psiko-eğitim, çevresel düzenlemeler ve bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi yaklaşımların birlikte kullanılmasıyla elde edilir. BDT, yalnızca belirtileri hafifletmekle kalmaz; bireyin yaşamını yönetme becerilerini de güçlendirir.
Pratik stratejiler arasında zamanlayıcılar kullanmak, görev listeleri oluşturmak ve düzenli egzersiz yapmak öne çıkar.
Sonuç
Yetişkin DEHB, çocukluk klişelerinin ötesinde, ciddi ama yönetilebilir bir durumdur. Uygun tedavi ve beceri geliştirme ile daha üretken ve dengeli bir yaşam mümkündür.
