Kumar bağımlılığı, tıpkı sinsi başlayan bir orman yangını gibidir. İlk kıvılcımlar genellikle fark edilmez veya önemsiz sanılır. Ancak zamanla kontrol dışı bir şekilde büyür, etrafındaki her şeyi yakıp kül eder. Aileler, bu yangını büyümeden veya henüz başında yakalamak için adeta bir gözlem kulesinde nöbet tutmalıdır. Bu gözlem kulesi, kumar bağımlılığının öncül belirtilerini fark etmenizi sağlayacak farkındalıktır.
İçindekiler
Yangının İlk Belirtileri (Öncül Belirtiler)
Yangın, küçük bir kıvılcımla başlar. Kumar bağımlılığının ilk ve en önemli belirtileri de genellikle küçük, masum görünen değişikliklerdir. Ailelerin dikkat etmesi gereken ilk işaretler şunlardır:
- Gizlilik ve Saklama: Yangın ilk başladığında dumanı gizli gizli çıkar. Kumar bağımlısı birey, kazançlarını veya kayıplarını saklamaya başlar. Telefon konuşmaları fısıltıyla yapılır, banka hesap dökümleri gizlenir ve kumar oynadığına dair sorulara kaçamak cevaplar verilir.
- Finansal Sıkıntılar: Yangın, ilk olarak kuru otları ve çalıları tutuşturur. Bireyin maaşı yetmemeye başlar, sürekli borç ister veya beklenmedik harcamalar yapar. Kredi kartı ekstreleri kontrolsüz artar, eşyalara, bankadaki birikime veya arabaya el konulması gibi durumlar ortaya çıkabilir.
- Artan Gerilim ve Öfke: Yangın büyüdükçe sıcaklık da artar. Kişinin aile içindeki öfke eşiği düşer, küçük olaylara bile sert tepkiler verir. Kumar oynama isteği veya kayıplarından kaynaklanan stres, gergin bir atmosfer yaratır.
- İlişkilerde Geri Çekilme: Yangın büyüdükçe ormandaki diğer canlılar uzaklaşır. Birey, aile ve sosyal etkinliklerden kaçınmaya başlar. Arkadaş toplantıları, aile yemekleri veya daha önce keyif aldığı hobiler yerine yalnız kalmayı veya telefonda zaman geçirmeyi tercih eder.
Gözlem Kulesinden Erken Müdahale (Atak Öncesi veya Başlangıcı)
Gözlem kulesindeki kişi, küçük bir dumanı bile fark ettiğinde yangın büyümeden müdahale edebilir. Aileler için bu, durumu bir kriz haline gelmeden ele almak demektir.
- Soru Sorun, Yargılamayın: Dumana yakından bakmak için cesaret gerekir. "Neden bu kadar gergin görünüyorsun?" veya "Son zamanlarda neden bu kadar çok borç yaptın?" gibi açık uçlu sorular sorun. Bu konuşmayı bir çatışma değil, bir dertleşme fırsatı olarak görün.
- Delilleri Birleştirin: Sadece bir duman değil, birden fazla duman gördüğünüzde harekete geçin. Finansal durumdaki anormallikleri, artan gizliliği ve değişen davranışları bir araya getirin. Kumarla bağlantısı olmayan, ancak kumarın tetiklediği diğer sorunları da fark edin.
- Profesyonel Yardım Önerin: Yangın kontrol dışına çıkmadan önce itfaiyeyi arayın. Bu, bir psikiyatrdan veya kumar bağımlılığı alanında uzmanlaşmış bir terapistten yardım almayı önermek demektir. Bu desteği, kişiyi utandırmadan veya zorlamadan, bir çözüm yolu olarak sunun.
- Sınırlar Çizin: Yangının sizin evinize sıçramasına izin vermeyin. Sınırlar belirleyin. Örneğin, "Artık sana finansal destek sağlamayacağım" veya "Kumar oynamaya devam edersen, aile bütçesini artık ben yöneteceğim" diyerek kendi ve ailenizin güvenliğini sağlayın. Unutmayın, kumar bağımlılığı bir anda ortaya çıkmaz. Tıpkı bir orman yangını gibi, belirtileri erken fark edilirse büyük felaketler yaşanmadan önlenebilir veya zararları en aza indirilebilir. Aile olarak yapacağınız en önemli şey, bu gözlem kulesinde dikkatli olmak ve yangının ilk işaretlerinde harekete geçmekten çekinmemektir.
Doç. Dr. D. Hakan Delibaş tarafından hazırlanmıştır.
