Stres Nedir?

Stres; zorlanma, baskı ve gerilme olarak tanımlanabilir. Kişinin bir durum karşısında zorlanması ve bu durum karşısında kendisini zihni bulanmış halde hissetmesidir. Bu durumlar günlük hayatta ya da ilişkileri sebebiyle meydana gelebilir. Özellikle günümüz dünyasında stres birçok insanın muzdarip olduğu bir konudur.

Stres Neden Olur?

Stres nedenleri olarak; kişinin sınırlarının zorlanması, baskı hissetmesi, değişim gibi durumlar gösterilebilir. Stres uyum gösterme belirtisi olarak kabul edilir. Kişi, fiziksel ya da ruhsal bir değişim yaşıyorsa bu strese neden olabilir. Kendini tehditte hissettiği için stres yapabilir. Örneğin okul ya da iş değiştiriyorsa strese girebilir. Değişim yaşamak insanların kendi kalıbının dışına çıkmasını gerektirdiği için normalde davrandığından daha farklı davranışlar sergileyebilir. Nasıl davranacağını bilemeyebilir.

Fizyolojik Stres Belirtileri Nelerdir?

Stres fizyolojik değişimlere neden olabilir. Stresin yaratmış olduğu fizyolojik belirtiler; iştahsızlık ya da tam tersi olarak çok yeme, hızlı kilo kaybı, uyuyamama, sürekli yorgunluk hissi, sürekli baş ağrısı gibi sıralanabilir. Ayrıca stres; vücudun çeşitli yerlerinde ağrı, yüksek tansiyon, nefes darlığı, kalp çarpıntısı, ağlama, terleme, titreme, mide bulantısı ya da mideye kramp girmesi, sıcak soğuk basması hatta alerjiye bile sebep olabilir.

Bu durumlar biyolojik etkenlerden dolayı yaşanabilecek olup stres yaşayan insanların da bu belirtilerin görülebileceği bilinir.

Psikolojik Stres Belirtileri Nelerdir?

Fizyolojik belirtiler, ruhsal belirtilere göre daha kolay anlaşılabilir. Çünkü ruhsal belirtiler kişinin görünüşünde fazla farklılık yaratmaz. Stres kişinin düşünme sürecini önemli ölçüde etkileyen bir etkendir. Stres durumunda kişi birçok duygu hissedebilir. Bunlar; endişe, korku, alınganlık, gerginlik, geçimsizlik, yaşamdan zevk alamama, her şeyin boş gelmesi şeklinde sıralanabilir.

Ayrıca benlik saygısında azalma, insanları hatırlayamama, kötümser düşünme, yapılacak işleri unutma, yapılacak işe uzun süre odaklanmakta zorlanma gibi durumlara da neden olabilir. Kişi stresliyken kendini çevreden izole etmek isteyebilir.

Olumlu - Olumsuz Stres Nedir?

Stres kişinin hem duygu durumunu hem de fiziksel durumunu etkileyen önemli bir unsurdur. Ancak stres bazen kişinin daha iyi olmasını da sağlayabilir. Bu duruma olumlu stres denir. Stres fiziksel sağlık sorunlarına uzun dönemde neden olur, kısa süreli stres gelişmek için iyidir. Olumsuz ve olumlu olarak ikiye ayrılır:

Olumlu stres; kişi stres sayesinde daha iyi performans sergileyebilir. Motivasyon artabilir ve hedeflere odaklanmak daha kolay hale gelebilir. Öğrenme, ve kişisel gelişim için faydalıdır. Yeni bir işe başlama, yarışmaya katılma ya da hedefe ulaşmada heyecan duyma olumlu strese örnektir.

Olumsuz stres; kişinin psikolojik ve fizyolojik sağlığında olumsuz anlamda değişiklik olmasına sebep olan stres türüdür. İş kaybı, işsizlik veya işteki aşırı baskı, aile içi çatışmalar, boşanma veya kayıp, ağır hastalık veya yaralanma, finansal zorluklar veya borçlar, travmatik olaylar, doğal afetler ve şiddet olayları olumsuz strese neden olabilir.

Strese Nasıl Tepki Veririz?

Strese verilen tepkiler kişiden kişiye farklılaşır. Bazı insanlar kendi içine çekilmeyi tercih ederken kimi insan öfkeli olabilir. Strese verilen tepkiler şu şekilde sıralanabilir:

• Fizyolojik tepkiler; kalp hızının artması, solunum hızının artması, kas gerginliği ve kas ağrıları, baş ağrısı, mide rahatsızlıkları, hazımsızlık veya mide ağrısı, terleme veya soğuk terler, yorgunluk ve enerji eksikliği, uyku problemleri, uyuyamama veya uykusuzluk, titreme veya ürperme.
• Duygusal tepkiler; anksiyete ve endişe, sinirlilik ve öfke, üzüntü ve depresyon, konsantrasyon zorlukları, kendine güvensizlik, hüzün ve çaresizlik duyguları.
• Zihinsel tepkiler; negatif düşünceler ve olumsuz senaryoları düşünme, odaklanma güçlüğü, hafıza sorunları, düşünme ve karar verme güçlükleri.
• Davranışsal tepkiler; iştah değişiklikleri, aşırı yeme veya iştah kaybı, sosyal izolasyon, başkalarından uzaklaşma, sigara içme, alkol tüketme veya uyuşturucu madde kullanma, hareketsizlik veya aşırı fiziksel aktivite, dikkat dağınıklığı.

Stres Tipleri

Stres birçok tipe ayrılabilir. Bu tipler; akut, kronik, fiziksel, duygusal, iş, aile, finansal, okul, toplumsal ve performans olarak sıralanabilir. Akur stres; ani ve kısa süreli stres tepkisidir. Kişi ani tehlikeli ya da zorlayıcı bir durumla karşı karşıya kalırsa stres oluşur. Bir kavga ya da kaza anında oluşan stres akut strese örnek olarak verilebilir. Kronik stres; uzun süreli stres tipidir. İş ya da aile sorunları kronik strese neden olabilir. Kişi devamlı stres altında olduğu için sağlık sorunları meydana gelebilir. Duygusal stres; kayıp, ayrılık ya da travmatik olaylar yaşaması sonucunda meydana gelir.

Kişinin yaşadıklarıyla birlikte yaşam koşullarının nasıl olduğu streste önemli bir unsurdur. Ayrıca kişinin kişisel özelliklerine ve tepki verme şekline bağlı olarak stres tepkilerinde önemli değişiklikler bulunur.

• Düzenli egzersiz; fiziksel aktivite vücudun endorfin üretmesine yardımcı olur.
• Sağlıklı beslenme
• Yeterli Uyku: Kaliteli uyku alışkanlıkları geliştirmek ve her gece 7-9 saat uyumak, stresi azaltmada önemli bir etkendir.
• Alkol sınırlanması; bu tür alışkanlıkların sınırlanması veya bırakılması önemlidir.
• Derin nefes alma ve rahatlama teknikleri stresle başa çıkmada etkilidir.
• Sosyal destek; aile ve arkadaşlarla duygusal destek ve paylaşımı stres yönetiminde önemlidir.
• Zaman yönetimi; görev ve sorumlulukları düzenlemek stresi azaltabilir.
• Olumlu düşünce; daha iyimser bir bakış açısı benimsemeye çalışmak stresi azaltabilir.
• Profesyonel yardım; kronik veya şiddetli stres durumlarında, bir psikolog veya psikiyatristten yardım alınmalıdır. Psikoterapi (konuşma terapisi), bazı stres türleri için etkilidir. Bilişsel davranışçı terapi de stres yönetiminde kullanılan bir terapi türüdür. Bilişsel davranışçı terapi sayesinde kişi davranış ve düşüncelerini değiştirebilir. Stresle ilgili düşüncelerini olumlu bakış açısına çevirerek stresten kurtulmayı amaçlar.

Kriz ve Stres Yönetimi

Kriz ve stres yönetimi sayesinde kişi krizleri stresini yöneterek aşar. Her insanın hayatında zaman zaman krizler meydana gelir. Kişinin bu krizlere nasıl reaksiyon verdiği hayatını şekillendiren önemli bir unsurdur. Kriz ve stres yönetiminde şu adımlar izlenir:

• Stresi tanıma; kişi stresli olduğu zaman ne yaptığını tespit etmelidir.
• Stres kaynaklarını tanıma; strese neyin neden olduğu bulunmalıdır.
• İletişim kurma; hisleri ifade etme önemli olduğundan aile üyeleri, arkadaşlar veya bir profesyonel ile konuşarak duygusal yük hafifletilebilir.
• Stres yönetimi becerileri; stresle başa çıkmak için derin nefes alma, meditasyon, yoga ve kas gevşetme gibi rahatlama tekniklerini kullanabilir.
• Zaman yönetimini sağlamak önemlidir.
• Problem çözme; sorunları çözmek için neyin gerekli olduğunu bulmak stresin neden olduğu sorunları ele almanıza yardımcı olur.
• Kendine iyi bakma,
• Esneklik ve kabul; kriz veya stres anlarında, değişimlere ve belirsizliklere karşı daha esnek olmaya çalışmak ve her şeyi kontrol etmemeye çalışmak stresi azaltmaya önemli ölçüde yardımcı olur.
• Güvende hissetmek; güvende bir çevre yaratmak, stresle başa çıkmada yardımcıdır. Bu durum fiziksel ya da duygusal güvende hissetmek olabilir.
• Kendine zaman ayırma; kendine zaman ayırmak ve kişisel ilgi alanlarına odaklanmak, stresi azaltmada önemli bir etkendir.
• Kriz planı oluşturma; kriz planı oluşturmak önemlidir. Acil durumlar için adımları ve iletişim bilgilerini içermelidir.

Stresle başa çıkma stratejilerini geliştirirken kişisel gereksinimleri önde tutmak gerekir. Başkalarının yaptığı şeyleri yapmak yerine neye ihtiyacın olduğu belirlenmesi gerekir ve ona göre davranılmalıdır.

Stres Hakkında Sıkça Sorulan Sorular