Panik atak, kişiyi aniden etkisi altına alan yoğun korku ve kaygı dalgasıdır. Çoğunlukla kalbin hızlı atması, nefes darlığı, titreme ve yoğun terleme gibi bedensel tepkilerle ortaya çıkar. Bu esnada kişi, kontrolünü kaybettiğini ya da hayatını kaybedeceğini düşünebilir. Bu durum hem atağı yaşayan kişi hem de çevresindekiler için oldukça sarsıcı olabilir. Panik atağa müdahale etmek için doğru bilgiye sahip olmak, atak geçiren kişinin hızlıca sakinleşmesine yardımcı olabilir.
Panik Atak Belirtilerini Tanıyın
Panik atak belirtileri çoğunlukla beklenmedik bir anda başlar ve kişide derin bir kontrol kaybı ya da çaresizlik duygusu yaratır. En sık görülen belirtiler arasında kalp çarpıntısı, göğüs sıkışması, nefes almakta zorlanma ya da boğulma hissi, terleme, titreme, baş dönmesi, bayılacak gibi olma durumu yer alır. Bunların yanında kişi genellikle öleceğini, kontrolünü kaybedeceğini ya da delireceğini düşünür. Bu belirtiler dışarıdan bakıldığında ciddi bir sağlık krizini andırabilir ancak panik atak aslında hayati tehlike taşımaz. Yine de atağı yaşayan kişi için durum son derece gerçek ve korkutucudur. Böyle anlarda çevredeki kişilerin sakinliğini koruması çok önemlidir. Sakin bir yaklaşım, panik yaşayan kişiye güven hissi verir ve bu da onun daha hızlı toparlanmasına yardımcı olur.
Panik Atak Anında Ne Yapılmalı?
Birinin panik atak geçirdiğini fark ettiğinizde yapmanız gereken ilk şey, sizin paniğe kapılmamanızdır. Panik atağa tanık olmak ürkütücü olabilir, ancak unutmayın ki kişinin yaşadığı belirtiler ne kadar şiddetli olursa olsun bu durum genellikle birkaç dakika içinde kendiliğinden geçer. Bu süreçte serinkanlı kalmanız, kişiye “kontrolün kaybolmadığı” mesajını verir.
Kişiyle yumuşak ve kararlı bir ses tonuyla konuşun. “Yanındayım, güvendesin” ya da “Bu hisler geçecek, birlikteyiz” gibi kısa ve sade cümlelerle kişiyi hem bilgilendirin hem de destekleyin. Cümlelerinizin sakinleştirici olması kadar, tekrar edilebilir olması da kişiye ritmik bir güven duygusu verir.
Nefes egzersizi önerirken dikkatli olun. Herkes için işe yaramayabilir. Kimi kişiler nefesine odaklandığında daha da panikleyebilir. Eğer kişi sizin yönlendirmenizi istiyorsa, onunla birlikte yavaşça burundan nefes alıp ağızdan verme şeklinde nefes alabilirsiniz. Ama bu öneriyi bir zorunluluk gibi sunmayın; sadece bir seçenek olarak belirtin.
Temas kurmak etkili olabilir, ancak kişinin onayını alın. Elini tutmak, omzuna hafifçe dokunmak gibi fiziksel temaslar bazı kişilere iyi gelebilir. Fakat bazı kişiler için bu, baskılayıcı ya da tehdit edici olabilir. “İstersen elini tutabilirim” gibi bir cümleyle izin istemek, hem kişiye kontrol hissi verir hem de sizin niyetinizin şefkatli olduğunu gösterir.
Panik anında kişinin duygularını küçümsememek çok önemlidir. “Bir şeyin yok”, “Kafana takma” gibi ifadeler, iyi niyetli görünse de kişinin yaşadığı yoğun duyguların geçersizleştirilmesine neden olur. Bunun yerine, “Şu an zorlandığını görüyorum, buradayım” gibi cümlelerle onun yaşadığı hissi onaylamak çok daha etkili bir destektir.
Unutmayın, panik atak yaşayan kişi o anda bedenini ya da zihnini kaybettiğini düşünebilir. Bu nedenle çevresindeki insanların güven verici, yargılamayan ve yönlendirici olmayan bir tutum sergilemesi, kişinin atağı daha kısa sürede ve daha az travmayla atlatmasına yardımcı olur.
Panik Atağa Ortam Müdahalesi Nasıl Yapılır?
Panik atak sırasında bulunulan ortam, atağın şiddetini doğrudan etkileyebilir. Gürültülü, kalabalık ya da kapalı alanlar panik hissini artırabilirken; sakin, ferah ve güvenli bir ortam kişinin daha hızlı toparlanmasına yardımcı olabilir. Bu nedenle çevre düzenlemesi atağa müdahalenin önemli bir parçasıdır.
Kişiyi mümkünse sessiz, havadar bir alana yönlendirmek faydalı olur. Kapalı, havasız ve kalabalık yerler panik duygusunu tetikleyebilir. Eğer kişi yalnız kalmak istiyorsa buna saygı göstermek gerekir, ancak tamamen yalnız bırakmak da uygun olmayabilir; yakınında biri olduğunu hissetmesi güven verici olabilir.
Gürültü, parlak ışık, yoğun koku gibi duyusal uyaranlar kişideki gerginliği artırabileceği için, ortamı olabildiğince sadeleştirmek faydalıdır. Mümkünse sesleri azaltın, ışığı loşlaştırın ve dikkat dağıtan unsurları ortadan kaldırın. Ayrıca kalabalık içinde kişiye yardım etmeye çalışan çok sayıda insan olması, iyi niyetli de olsa kişinin kaygısını artırabilir. Bu nedenle kişiyi izinsiz çekim yapanlardan, kameradan ve fazla müdahaleci kişilerden uzak tutmak önemlidir.
Basit gibi görünen bu düzenlemeler, panik atağın etkisini azaltmada son derece etkili olabilir. Kişinin dış dünyayla olan temasını güvenli bir çerçeveye almak, bedeninde yaşadığı yoğun duyguları daha kolay dengelemesine yardımcı olur.
Panik Atak Sonrası Nasıl Destek Olunur?
Panik atak sona erdiğinde kişi genellikle fiziksel olarak yorgun, duygusal olarak bitkin ve çoğu zaman utanmış ya da çaresiz hissedebilir. Bu nedenle atak sonrası gösterilen tutum, en az atak sırasında verilen destek kadar önemlidir. Kişiye ne hissettiğini sormadan, sadece yanında olduğunuzu hissettirmek büyük bir rahatlık sağlar. Onu sorgulamadan, yargılamadan ve baskı kurmadan sakin bir şekilde desteklemek gerekir.
Bu noktada kişinin yaşadıklarının birçok insan tarafından deneyimlendiğini ve tedavi edilebilir olduğunu belirtmek faydalı olabilir. “Yalnız değilsin”, “Bununla baş eden çok insan var” gibi cümleler, kişiye hem umut hem de güven verir. Aynı zamanda bu yaşananların bir zayıflık ya da kişilik problemi olmadığını anlamasına yardımcı olur.
Atak sonrası yapılabilecek en yapıcı şeylerden biri, kişiyi bir uzmandan yardım alması konusunda cesaretlendirmektir. Panik bozukluk, bilişsel davranışçı terapi başta olmak üzere çeşitli psikoterapi yöntemleriyle etkili şekilde tedavi edilebilen bir durumdur. Gerekli görüldüğünde ilaç tedavisi de sürece dahil edilebilir. Bu aşamada kişinin profesyonel destek almasını teşvik etmek, uzun vadede yaşadığı panik ataklarla baş etmesini kolaylaştıracaktır.
Yakın çevrenin anlayışlı ve destekleyici yaklaşımı, tedaviye yönlendirmede ve sürecin kabul edilmesinde çok önemli bir rol oynar. Ancak yakınlar destek olabilir, terapist olamaz. Dolayısıyla kişinin ruh sağlığı uzmanıyla iletişim kurması sağlanmalıdır.
Öncelikle sizin sakin kalmanız çok önemlidir. Kişiye yanında olduğunuzu hissettirin ve onunla yavaşça konuşun. Güvende olduğunu söylemek, atağın hafiflemesine yardımcı olur. Yargılamadan, baskı kurmadan, anlayışla yaklaşmalısınız. Panik atak geçiren kişiyi yönlendirmek yerine ona eşlik etmek daha etkili olur. Destekleyici ama müdahaleci olmayan bir tutum sergileyin. Güvende olduğunu hatırlatmak ve yavaş, ritmik konuşmak faydalıdır. Mümkünse kişiyi sakin bir ortama alın. Fiziksel temas kuracaksanız mutlaka izin alın. “Buradayım, güvendesin, bu geçici” gibi kısa ve olumlu cümleler kullanılabilir. Telkin edici ama gerçekçi olun. Abartılı teselli ya da küçümseyici ifadelerden kaçının. Kesinlikle yargılayıcı, küçümseyici ya da komut veren bir dil kullanmayın. Onun duygusunu onaylayın ve yanında olduğunuzu hissettirin. Basit, sade ve sakin bir dil tercih edin. Birinin panik atak geçirdiğini anlamak için ani başlayan yoğun korku hali, kontrolsüz nefes alıp verme, titreme ve kalp çarpıntısı gibi belirtilere dikkat etmelisiniz. Kişi sık sık “nefes alamıyorum” ya da “bir şey olacak” gibi cümleler kurabilir, gözle görülür bir huzursuzluk sergileyebilir. Normalde sakin olan biri aniden endişeli, panik içinde ve tepkisel davranmaya başladıysa bu bir panik atak belirtisi olabilir. Kişi yalnız kalmak istiyorsa kısa süreli mesafe verilebilir ama tamamen yalnız bırakılmamalıdır. Yakınında olduğunuzu hissettirmek güven verir. Fiziksel mesafede olsanız bile sözlü olarak iletişimde kalın. Genellikle panik atak hayati tehlike oluşturmaz ve ambulans gerektirmez. Ancak kişi ilk defa böyle bir durum yaşıyorsa ve kalp kriziyle karıştırılma riski varsa tıbbi yardım alınabilir. Belirtiler uzun süre geçmiyorsa uzman desteği önerilir. Panik atak çoğu zaman 5 ila 30 dakika arasında sona erer, ancak bu süre kişiden kişiye değişebilir. Bazı durumlarda belirtiler bir saate kadar devam edebilir. Atak bitse bile kişideki gerginlik, halsizlik veya tedirginlik birkaç saat sürebilir. Bu his gerçek olsa da genellikle fizyolojik değil, psikolojiktir. Kişiye burundan alıp ağızdan vermesini önerin ama zorlamayın. Kendi nefesinizi örnek göstererek ona ritim sağlayabilirsiniz.Panik atak geçiren birine ilk anda ne yapılmalı?
Panik atak geçiren birine nasıl davranmalıyım?
Panik atak sırasında yakın birine yardım etmek için en etkili yöntem nedir?
Panik atak geçiren birine ne söylenmeli?
Panik atak geçiren biriyle konuşurken nelere dikkat edilmeli?
Birinin panik atak geçirdiğini nasıl anlarım?
Panik atak geçiren kişiyi yalnız bırakmak doğru mu?
Panik atak geçiren biri için ambulans çağırmak gerekir mi?
Panik atak geçiren birinin kriz süresi ne kadar sürer?
Panik atak geçiren biri nefes alamadığını söylüyorsa ne yapmalı?
